راولز و احیای لیبرالیسم

در چند دهه گذشته، دیدگاه‌ها و نظریه‌های جان‌راولز، فیلسوف آمریکایی در‌مورد عدالت، نظرهای بی‌شماری را به خود جلب کرده است. این فیلسوف کوشیده است تا با نظریه‌پردازی خویش به بازسازی و احیای لیبرالیسم ـ به‌ویژه نوع سیاسی آن ـ همت گمارد.

اگرچه راولز را به‌عنوان مدافع تفکر لیبرالی می‌شناسند، ولی در واقع وی فیلسوفی آزاداندیش و غیروابسته به حکومت آمریکا بود که در سراسر عمر به‌جای «عمله قدرت و حکومت»، از حقوق و درآمد دانشگاهی خود ارتزاق می‌کرد؛ همچنان‌که جنگ ویتنام و دخالت آمریکا در این کشور، با انتقاد شدید راولز مواجه شد و او با شرکت در همایش‌های ضد‌‌جنگ، مخالفت خود را با این جنگ بی‌پایه آشکار کرد. پیش از این نیز او در جنگ‌جهانی دوم شرکت داشت و دوستان بسیاری را در این جنگ از دست داد و در آنجا نیز از رفتار آمریکاییان در جنگ انتقاد کرد و پس از بمباران اتمی هیروشیما، جنگ مزبور را ناعادلانه شمرد و حمله یک حکومت لیبرال ـ دموکراتیک را به غیرنظامیان دشمن در جنگی ناعادلانه به باد انتقاد گرفت. او افزون بر موضع‌گیری در‌برابر دخالت نظامی آمریکا در ژاپن و ویتنام، همواره در اندیشه راه بردن اصلاحات اجتماعی از رهگذر نظریه‌پردازی و ارائه آموزه‌های سیاسی ـ اخلاقی بود. راولز در مراسم بزرگداشت بیست و پنجمین سالگرد انتشار نظریه عدالت، نگرانی توأم با شگفتی خویش را از تحولات جامعه آمریکا ابراز داشت. او این دیدگاه را مطرح ساخت که عدم محدودیت در گشاده‌دستی سیاسی، از فرآیند سیاسی در آمریکا، چهره‌ای ناخوشایند ترسیم کرده است. به بیان روشن‌تر، ارزش آزادی در آمریکا برای افراد، بسیار بیشتر و فربه‌تر از بعضی دیگر شده است و این واقعیت از گسترش نابرابری و بی‌عدالتی خبر می‌دهد. راولز در واپسین مقاله خود با عنوان «بازبینی ایده خرد عمومی»، به‌گونه‌ای آشکار و بی‌پروا، به انتقاد از سیاست‌های آمریکا پرداخت. در نگاه راولز، منافع صنفی سازمان‌یافته، سیاست آمریکا را تحت تاثیر خود گرفته‌اند؛ به‌گونه‌ای‌که مشارکت گسترده در رقابت‌ها، حتی اگر مانع بحث‌ها و تامل‌های عمومی نشده باشد، آن را از سکه انداخته است.

- بخشی از مقاله به قلم بهرام
اخوان کاظمی، استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز