خط و نشان اردوغان برای مخالفان

دنیای اقتصاد: ماه ژوئیه یا آنگونه که ترک‌ها ماه تموز می‌نامند، ماهی پر از ماجراجویی برای ترکیه‌ای‌ها بوده است. درست در میانه ماه تموز یا ۱۵ ژوئیه سال ۲۰۱۶ بود که گروهی از نظامیان ترکیه به رسم سابق در این کشور دست به کودتا زدند اما این‌بار این کودتا مانند سه کودتای پیشین به نتیجه نرسید و مردم کودتاچیان را دستگیر کردند. حالا در سالروز این کودتا رئیس‌جمهوری ترکیه که بیشتر از گذشته قدرتمند شده است، فریاد می‌زند که سر خائنان را از تنش‌شان جدا خواهد کرد.

او که در سالروز کودتا در میان صدها هزار هوادار خود سخنرانی می‌کرد، گفت که مجازات اعدام را با اجازه مردم بازخواهد گرداند. مردم نیز یکصدا شعار می‌دادند که وی می‌تواند از این اختیار برخوردار شود. به گزارش رویترز، رجب طیب اردوغان، در نخستین سالگرد کودتای نافرجام ترکیه، در روزی که دولت ترکیه آن را روز «دموکراسی و همبستگی» نامیده‌ است، گفت: با کسانی که خیانت کرده‌اند، به‌شدت برخورد می‌شود. سالگرد کودتای نافرجام ۱۵ ژوئیه در شهرهای مختلف ترکیه برگزار شد و گروه‌های مردم در راهپیمایی‌های مربوط به آن شرکت کردند. ترکیه روز ۱۵ ژوئیه را تعطیل رسمی اعلام کرده و نام آن را «روز دموکراسی و همبستگی» نامیده‌ است. رئیس‌جمهوری ترکیه خود در نشست ویژه‌ای در پارلمان آن کشور شرکت کرد و سپس به راهپیمایان در استانبول پیوست، پس از آن به آنکارا، پایتخت، بازگشت تا در نیمه‌شب شنبه و ساعات اولیه روز یکشنبه در تظاهراتی خارج از مجلس و مراسمی در کاخ ریاست‌جمهوری شرکت کند.

او در جمع صدها هزار نفر از کسانی که در اطراف تنگه و پل بسفر جمع شده بودند بار دیگر تاکید کرد دولت او ممکن است مجازات اعدام را بازگرداند. رجب طیب اردوغان در این زمینه تصریح کرد که نخست، سـر آنها را که خیانت کرده‌اند، از تن جدا می‌کنیم. ترکیه از سال ۲۰۰۴ به این‌سو مجازات اعدام را کنار گذاشته ‌است. با تصویب و اجرای دوباره آن و امضای رئیس‌جمهوری، یکی از اصلی‌ترین شروط عضویت در اتحادیه اروپا زیرپا گذاشته می‌شود و خود‌به‌خود به روند عضویت خاتمه می‌دهد. رجب طیب اردوغان تاکنون چند بار اظهار داشته لازم نیست کشورش به هر بهایی عضو اتحادیه اروپا شود. او اخیرا در مصاحبه‌ای با شبکه جهانی بی‌بی‌سی نیز گفت که اگر این نهاد اروپایی اعلام کند نمی‌تواند عضویت ترکیه را بپذیرد، مایه آرامش خاطر دولتش خواهد بود و افزود که اتحادیه اروپا وقت ترکیه را تلف می‌کند. کودتای نافرجام ترکیه ۱۵ ژوئیه سال پیش به‌وقوع پیوست و در وقایع مربوط به آن دست‌کم ۲۴۹ نفر جان خود را از دست دادند. پس از کودتا هزاران نفر از کار برکنار شده یا بازداشت و بسیاری از رسانه‌ها نیز تعطیل شده‌اند. طی یک سال گذشته در ترکیه وضعیت فوق‌العاده برقرار است. در سالگرد کودتا نیز دولت ترکیه اعلام کرد هفت هزار نفر دیگر از نیروهای پلیس، ارتش و کارکنان دولت را از کار برکنار کرده ‌است. اردوغان در سخنرانی دیگری در مراسم کودتا گفت: در ۱۵ ژوئیه کشور ما به همه جهان نشان داد ما چه ملتی هستیم.

کودتای ترکیه اما با واکنش بسیاری از کشورهای جهان، از جمله کشورهای اروپایی و ایالات‌متحده روبه‌رو شد که جملگی با آن مخالفت کردند. با این همه مقام‌های دولت ترکیه ناخشنودی خود از واکنش‌های متحدان غربی، از جمله در اروپا و آمریکا را پنهان نکردند. در عین حال موضوع بازنگرداندن فتح‌الله گولن، خطیب مخالف اردوغان که ساکن آمریکا است، بر روابط دولت ترکیه و دولت باراک اوباما سایه افکنده بود. دولت ترکیه امیدوار است که در دولت جدید آمریکا بتواند این روحانی را برای محاکمه و مجازات به این کشور بازگرداند.

ازسوی دیگر اما بازداشت‌ها، اخراج‌ها، تعطیلی رسانه‌ها و برخوردهای گسترده دولت اردوغان پس از آن نیز بارها با انتقاد روبه‌رو شده‌ است. در مواردی گزارش‌هایی از «شکنجه و تجاوز» بر بازداشت‌شدگان منتشر شد و یا از آنکارا خواسته شد به حاکمیت قانون و آزادی‌های اساسی احترام بگذارد. از زمان کودتا به این سو در ترکیه ۱۰ هزار نفر دستگیر یا از کاربر کنار شده‌اند. عمده این دستگیری‌ها هم به علت ارتباط افراد با شبکه گولن بوده است. این شبکه قبلا متحد اردوغان بوده است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که حضور این شبکه در برهه‌های مختلف دولت اردوغان به کمک وی آمده است اما تقریبا از سال ۲۰۱۴ اردوغان در پی جدایی از این گروه بوده است. دولت ترکیه بر این باور است که کودتای تموز هم با حضور طرفداران گولن صورت گرفته است. روزنامه حریت‌دیلی می‌نویسد که در ۸۱ استان این کشور مراسم روز دموکراسی و همبستگی برگزار شد. در استانبول هم مردم روی پل شهدا که سابق بر این پل بسفر نامیده می‌شد، گرد هم آمدند. این پل به این دلیل تغییر نام پیدا کرد که در روز کودتا تانک‌ها این پل را مسدود کردند و ۳۴ نفر از مردم را نیز روی این پل کشتند. اردوغان در بزرگداشت کشته‌های این پل گفت: آیا مردمی که برای دفاع از دموکراسی آمدند، سلاح به دست داشتند؟ آنها درست مانند امروز فقط پرچم در دست داشتند. اما آنها سلاح قوی‌تری از تفنگ داشتند و آن ایمان‌شان بود. صحبت‌های اردوغان در سراسر این کشور از طریق ویدئو‌وال‌های نصب شده در خیابان‌ها به‌طور مستقیم پخش می‌شد. اردوغان همچنین در این سخنرانی گریزی انتقادی هم به مخالفان خود از جمله دبیرکل حزب جمهوری‌خواه خلق زد که چند روز پیش یک تظاهرات وسیع با نام «عدالت» از آنکارا تا استانبول برگزار کرد. او کمال کلیچداراوغلو را یک «ترسو» خطاب کرد که در روز کودتا در خیابان حضور پیدا نکرده بود. اردوغان همچنین کلیچداراوغلو را به آنچه «تلاش برای کودتای کنترل شده» از سوی حزب عدالت و توسعه خوانده است، مورد انتقاد قرار داد. رئیس‌جمهوری ترکیه در این زمینه گفت: اگر دقت کرده باشید دو گروه از اصطلاح استفاده می‌کنند؛ اول فتوچی‌ها (طرفداران فتح‌الله گولن) و طرفداران خارجی این گروه و سپس دبیر کل حزب اپوزیسیون است که از این اصطلاح استفاده می‌کنند.