اوبر؛ فاجعه‌ موفق

دنیای اقتصاد: تقریبا می‌توان گفت کمتر کسی است که اوبر را نشناسد. استارت‌آپی که هشت سال قبل در سانفرانسیسکو آغاز به کار کرد و حالا با تبدیل شدن به‌ قدرتمندترین شرکت حمل و نقل جهان به‌عنوان یکی از موفق‌ترین میوه‌های سیلیکون ولی در زمینه اقتصاد اشتراکی (Sharing Economy) تعبیر می‌شود. اوبر هم‌اکنون در بیش از ۵۷۰ شهر جهان حضور دارد، ۱۲هزارنفر در آن کار می‌کنند. ارزش اوبر هم اکنون به ۷۰ میلیارد دلار می‌رسد و درآمد آن در سال ۲۰۱۶ بالغ بر ۶ میلیارد دلار بوده است. مجموعه موفقیت‌های اوبر در جهان آنقدر زیاد است که در وصف آن می‌گویند بزرگ‌ترین شرکت حمل و نقلی که حتی صاحب یک خودرو هم نیست. این شرکت بزرگ و موفق اما در عین حال یکی از جنجالی‌ترین نمونه‌های استارت‌آپ‌ها هم هست. تراویس کلانیک موسس و مدیرعامل شرکت اوبر هفته قبل و به دنبال سال‌ها بحث و جنجال (هم در زمینه مسائل بیرونی و هم نحوه هدایت داخلی شرکت) پیرامون نحوه مدیریتش بر این شرکت استعفا کرد. کلانیک حداقل طی یک ماه اخیر به شکل ویژه‌ای تحت فشار هیات مدیره اوبر قرار داشت تا از این مقام کناره‌گیری کند و به خصوص هفته قبل پنج‌نفر از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران اوبر به همراه روسای دو شرکت سرمایه‌گذاری Benshmark و Fidelity با انتشار نامه‌ای خواستار استعفای او شده بودند تا به زعم آنها اوبر همچنان رو به جلو حرکت کند.

دردسر از روز نخست

اوبر از جمله شرکت‌هایی است که از روزهای نخست رشدش هم تحسین وهم لعن و نفرین‌های زیادی را به سمت خود روانه دیده است. بزرگ‌ترین دشمنان اوبر در ابتدای کار رانندگان تاکسی‌هایی بوده‌‌اند که با حضور اوبر در یک شهر کسب و کار خود را در خطر می‌دیده‌‌اند. در بسیاری از شهرهای جهان و در خود آمریکا صدها و هزاران پرونده شکایت علیه این شرکت در دادگاه‌ها و مراجع قضایی باز شد و اعتراض‌ها و راهپیمایی‌های زیادی علیه این شرکت در بزرگ‌ترین شهرهای جهان به راه افتاد. اوبر خیلی زود متوجه شد که ماهیت این کسب وکار بسیار پرچالش و پرریسک است و از این جهت تیم حقوقی این شرکت تا به امروز یک روز آرام به خود ندیده است. با این حال به جز اعتراضات کسب وکارهای سنتی اتفاقات بیرونی و داخلی هم به اتفاقات منفی علیه این شرکت اضافه شد. اشتباهات مدیران ارشد این شرکت و ایجاد فضای داخلی تبعیض‌آمیز به خصوص علیه زنان باعث شد که این شرکت به‌عنوان بدترین شرکت از نظر PR لقب بگیرد.

مدتی قبل نیز ویدئویی از کلانیک مدیرعامل اوبر منتشر شد که او را در حال مشاجره با یک راننده اوبر نشان می‌داد. دعوای آن دو تصویر اوبر را حتی نزد رانندگانش نیز بسیار منفی کرد. قبل از آن نیز فایل صوتی دیگری نیز منتشر شده بود که طی آن یکی از اعضای هیات مدیره اوبر طی برگزاری یک جلسه، یک جوک جنسیتی می‌گوید. او بعدا به دلیل تبعات این حرکت مجبور به استعفا می‌شود. اما بدترین اتفاق شاید رسوایی مربوط به آزار و اذیت‌های جنسی در این شرکت باشد که باعث شد مدیریت ارشد آن دادستان سابق آمریکا را برای تحقیق پیرامون این موضوع استخدام کند و به دنبال انتشار گزارش تحقیق بیش از ۲۰ نفر از کارکنان اوبر اخراج شدند.

در میانه این فاجعه‌های مدیریتی یک فاجعه شخصی هم برای مدیرعامل آن رخ داد و کلانیک در یک تصادف دریایی مادر خود از دست داد و پدرش نیز از آن تصادف جراحات بسیاری برداشت. همین موضوعات باعث شد او در یک بیانیه اعلام کند که به دلیل اینکه مرحله سختی از زندگی شخصی‌ام را سپری می‌کنم، درخواست سرمایه‌گذاران را برای کناره‌گیری قبول کردم تا اوبر مسیر پیشرفت را طی کند و از پسرفت دسترنجم جلوگیری کنم. تصمیم او بلافاصله با استقبال هیات مدیره مواجه شد که از او به خاطر تصمیم شجاعانه‌اش تقدیر و او را همچنان به‌عنوان عضو هیات مدیره معرفی کرد. البته با توجه به میزان سهام کلانیک و بنیانگذار بودن او این اقدام چندان لطفی به او محسوب نمی‌شود.

دردسرهای قبلی

نگاهی به مجموعه‌ای از مشکلات اوبر در گذشته نشان می‌دهد این شرکت در فراگیر شدن تیغ انتقادها به سمت خود بی تقصیر هم نبوده است. یکی از مهم‌ترین انتقادها طی ماه‌های اخیر به دنبال انتشار گزارش آزار و اذیت جنسی زنان توسط رانندگان اوبر ایجاد شد که موج اعتراضی گسترده‌ای را علیه این شرکت ایجاد کرد و کمپین حذف اپلیکیشن اوبر در فضای مجازی به راه افتاد و به سرعت هم انتشار پیدا کرد که به دنبال آن بسیاری از مشتریان این سرویس، اکانت‌های خودرا در این شبکه بستند. در پاسخ به این اقدام ۲۰ نفر از کارمندان اوبر که عمدتا مرد بودند با انتشار عکسی در کنار یک گرافیتی که عنوان Undelete روی آن نوشته بودند کمپینی به ظاهر در حمایت از اوبر به راه انداختند. اوبر پیش از این نیز با مجموعه‌ گسترده‌ای از اعتراض‌ها و انتقادها به خصوص در برخی کشورها مانند هند به دلیل سوءاستفاده یا تعرض و تجاوز رانندگان به مسافران مواجه بود.

شرکت اوبر در پاسخ اعلام کرده در بازه زمانی دسامبر ۲۰۱۲ تا آگوست ۲۰۱۵، تنها پنج مورد ادعای قانونی تجاوز به مسافران را دریافت کرده است. این تعداد، ۰/ ۰۰۰۰۰۰۹ درصد از مجموع ۵۰۰ میلیون سفری را که در این مدت توسط خودروهای اوبر انجام شده، تشکیل می‌دهد. این اطلاعات پس از آن منتشر شد که Buzzfeed اسکرین‌شات‌هایی از بیش از ۵ هزار پیام مرتبط با تجاوز را که در قسمت پشتیبانی از مشتریان اوبر ثبت شده بود، منتشر کرد. این در حالی است که اوبر معتقد بود آن تصاویر، حاوی اطلاعات نادرست هستند. این شرکت سال گذشته در میانه این اعتراض‌ها با یک عقبگرد آشکار از بازار چین کنار کشید چراکه رقیب محلی آن یعنی Didi Chuxing جایی برای موفقیت اوبر در این کشور نگذاشته بود. این موضوع، مهم‌ترین عقب‌نشینی استراتژیک در تاریخ ۷ ساله اوبر به حساب می‌آمد و به نوعی زنگ خطر را نه‌تنها برای سرمایه‌گذاران این شرکت بلکه برای تمامی پشتیبانان مالی استارت‌آپ‌ها به صدا درآورد.

اوبر همچنین چند بار به رانندگان خود اخطار داده بود که برای رقبای این شرکت تبلیغ نکنند در غیر این صورت آنها را از این سیستم اخراج می‌کند. منظور اوبر رقیبش شرکت Juno بود که در نیویورک فعالیت می‌کرد و بهترین رانندگان اوبر و لیفت را در این شرکت به خدمت گرفته بود. این اقدام اوبر با واکنش رگولاتوری مواجه شد و اخراج رانندگان اوبر نیز جنجال‌های رسانه‌ای زیادی علیه این شرکت ایجاد کرد. حضور مدیرعامل اوبر در جمع مشاوران ترامپ نیز انتقادهای زیادی را علیه این شرکت برانگیخت آن هم در زمانه‌ای که ترامپ قوانین ضد مهاجرتی را تصویر کرده بود. این موضوع باعث شد که رانندگان تاکسی‌های فرودگاه‌های آمریکا نیز در اعتراض به قوانین مهاجرتی دست به اعتصاب بزنند و در میانه این راه اوبر اعلام کرد که در فرودگاه‌ها مسافران را جابه جا می‌کند. این موضوع بسیاری را علیه این شرکت برانگیخت به‌طوری که خیلی زود اوبر مجبور به واکنش علیه قوانین مهاجرتی شد. قوانینی که بسیاری از کارکنان خود این شرکت را هم تحت تاثیر قرار داده بود. عواقب این اقدام اوبر بسیار بالا بود به‌طوری که کلانیک مدیرعامل اوبر نیز چندی بعد از جمع مشاوران تکنولوژی ترامپ کنار کشید تا شائبه‌های حمایتی از این قوانین را از خود دور کند.

بدشانسی و بلندپروازی

همه این دردسرها در حالی رخ می‌داد که این شرکت از جهت تکنولوژی و نفوذ در بازار پله‌های موفقیت را (هرچند نه به سرعت سال‌های قبل) طی می‌کرد. این شرکت سال قبل خودروهای بدون سرنشین آزمایشی‌‌اش را وارد خیابان‌های سانفرانسیسکو کرد اما مشکلات و اعتراض‌ها آنقدر زیاد بود که شرکت مجبور به حذف این برنامه آزمایشی شد. با همه اینها بلندپروازی‌های اوبر همچنان ادامه دارد این شرکت اعلام کرده که قصد دارد تا چند سال آینده سیستم تاکسی‌های پرنده را راه‌اندازی کند. این تاکسی‌ها تا سال ۲۰۲۰ در شهرهای دالاس، فورت‌ورث، تگزاس و دبی به پرواز درخواهند آمد. این تاکسی‌های پرنده، هواپیماهای الکتریکی کوچکی خواهند بود که به‌صورت عمودی از زمین برخاسته و فرود می‌آیند. تاکسی‌های پرنده «اوبر» زمان سفر بین مارینا در سانفرانسیسکو را به سن‌خوزه از ۲ ساعت (سفر جاده‌ای) به ۱۵ دقیقه کاهش می‌دهند. درصد آلایندگی این تاکسی‌ها صفر بوده و به قدری بدون ایجاد سر و صدا حرکت می‌کنند که به راحتی می‌توان از آنها در محیط شهری استفاده کرد.