بهار ۷۲۰ میلیاردی بورس انرژی

ادامه رشد حجم و ارزش معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی به گونه‌ای خودنمایی می‌کند که می‌توان این روند صعودی را ممتد و مستمر ارزیابی کرد که ادامه آن موفقیت‌های بزرگی را برای این بازار به همراه خواهد داشت. از آذرماه ۹۵ تاکنون رشد ارزش معاملات بازار فیزیکی به نسبت مدت مشابه سال قبل بیش از ۱۰۰ درصد بوده است.

پایان خردادماه زمان مطلوبی برای بررسی معاملات در بهار سال جاری است و می‌تواند واقعیت‌های معاملاتی و نقاط ضعف و قوت آن را با ضریب خطای مطلوبی ترسیم کند. این در حالی است که در هفته جاری مدیرعامل بورس انرژی از رشد ۷۲ درصدی حجم و ۱۶۴ درصدی ارزش معاملات در ۵۵ روز ابتدایی سال جاری در بازار فیزیکی این نهاد مالی سخن گفته که این رقم تاکنون رشد قابل توجهی داشته است. تا لحظه تنظیم این گزارش در بازار فیزیکی بورس انرژی شاهد بودیم که ارزش معاملات خردادماه به نسبت مدت مشابه سال قبل با ۱۷۰/ ۷۶ درصد رشد به بیش از ۲۷۶ میلیارد تومان بالغ شد که بیشترین حد در ۴ ماه اخیر محسوب می‌شود. رشد ۲۲/ ۷۱ درصدی ارزش معاملات در مقایسه با ماه قبل از آن (اردیبهشت) نیز یکی دیگر از ویژگی‌های معاملاتی خرداد محسوب می‌شود. با توجه به رشد ممتد ارزش و حجم معاملات در ماه‌های اخیر، به نظر می‌رسد این روند صعودی رشد معاملات باز هم ادامه خواهد یافت. بررسی رشد حجم و ارزش معاملات در ماه‌های اخیر را باید نکته مهمی به شمار آورد که می‌تواند دورنمای فعالیت این نهاد مالی را با شفافیت بالایی نمایش دهد، زیرا رشد محسوس حجم و ارزش معاملات خبر از بهبود کلی در ساز‌و‌کارهای معاملاتی در بورس مهم کشور را داشته ولی همین موارد هم نیاز به تحلیل و تفسیر دارد.

رشد بیش از ۱۷۰ درصدی ارزش معاملات را می‌توان مهم‌ترین کارنامه بورس انرژی به شمار آورد زیرا درآمدزایی این نهاد مالی را در بر داشته و همچنین چهره غالب بازار را نمایش می‌دهد. این حجم رشد را باید موفقیت بسیار بزرگی برای بورس انرژی به شمار آورد زیرا ادامه این رشد در ارزش معاملات موجب خواهد شد تا بورس انرژی با سرعت مطلوبی به سمت اهداف از پیش تعیین شده خود حرکت کند. نگاهی به رشد ارزش معاملات در سایر بورس‌های مشابه نشان می‌دهد که بیشترین سرعت رشد را در سال‌های اخیر و مخصوصا از ابتدای سال ۹۵ تاکنون بورس انرژی به ثبت رسانده، هرچند که همین مقایسه با سال‌های ابتدایی سایر بورس‌ها نیز نشان‌دهنده رشد سریع تر بورس انرژی است؛ رخدادی که برای فعالان بخش مالی و صاحب نظران اقتصادی اهمیت حرفه‌ای بسیاری دارد.

در صورت ادامه این روند رو به رشد، جهش‌های بزرگ و جدیدی در این ساختار دیده خواهد شد و ادامه رشد حجم و ارزش معاملات نشان می‌دهد اعتماد بدنه تصمیم‌سازی اقتصادی مخصوصا در حوزه انرژی بیش از گذشته به سمت بورس انرژی معطوف شده است. ادامه این موارد یعنی ترغیب فعالان اقتصادی به بورس انرژی خود بسترساز افزایش حجم عرضه و ورود محموله‌های جدید از فرآورده‌های نفتی به این بازار مالی است که باز هم زمینه ساز ورود نفت خام به بورس انرژی خواهد بود. با توجه به سرعت رشد معاملات و حتی فعالیت‌های رسانه‌ای و حمایتی از این نهاد مالی در کنار الزامات قانونی می‌توان به حضور سریع تر نفت خام در این بورس امیدوار بود. در آینده بیشتر به زمینه‌های ورود نفت خام به بورس انرژی خواهیم پرداخت.

نکته مهم در معاملات روزهای اخیر را باید حجم معاملات بین‌المللی در مقایسه با معاملات داخلی دانست. در ماه‌های اخیر بخش بزرگی از حجم معاملات به برخی از محموله‌های بین‌المللی با حجم‌های بالا مربوط بوده مثلا معاملات چند ده هزار تنی در ماه‌های اخیر را می‌توان نمونه برجسته‌ای برشمرد که ارزش معاملات به کمک این ابزارها جهش‌های بزرگی را تجربه کرده است. به‌عنوان مثال در اردیبهشت سال ۹۴ شاهد معامله ۱۵۰ هزار تن نفتا بودیم که موجب شد یکی از بزرگ‌ترین معاملات در بورس انرژی به ثبت برسد. این وضعیت در شرایطی خودنمایی می‌کند که هم اکنون بار معاملاتی بر دوش معاملات نسبتا کوچک تر و از سوی عرضه‌کنندگان متنوعی قرار دارد که از یکسو ادامه رشد حجم معاملات را ایمن ساخته و از سوی دیگر فضا را برای جهش حجم داد و ستد در بورس انرژی فراهم می‌سازد. تجمیع این موارد به مقاوم شدن بورس انرژی در برابر نوسانات اقتصادی و حتی سیاسی منجر شده که می‌تواند زیربنا برای رشد حجم معاملات و تقویت بازار فیزیکی بورس انرژی را فراهم سازد. همین رخداد نشان می‌دهد که واحدهای پالایشی و پتروشیمی کوچک‌تر به سمت بورس انرژی ترغیب شوند که نشان‌دهنده اعتمادسازی این نهاد مالی است. نگاهی به ارزش معاملات در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که حجم معاملات فعلی به نسبت دی ماه کاهش نسبی را تجربه می‌کند که نیاز به بررسی‌های دقیق تری دارد. در بین فعالان بازار مشهور است که روزهای گرم سال، حجم معامله حامل‌های انرژی با محوریت صادرات کاهش می‌یابد که البته عبارت درستی است. از سوی دیگر روزهای سرد سال زمان اصلی برای تولید و مصرف محصولات پالایشی و حتی پتروشیمی و البته سایر صنایع است، بنابراین این عقب‌نشینی نسبی از این جهت نیز توجیه پذیر است هرچند که رشد مصرف داخلی برای بسیاری از حامل‌های انرژی که به‌صورت یارانه‌ای تولید و توزیع می‌شود به الزام پالایشگاه‌ها به رشد تولید منجر شده و در نهایت سایر محصولات نیز در چرخه صنعتی، تولید خواهد شد. مجموع این موارد در کنار افزایش تقاضا درخصوص برخی حامل‌های انرژی همچون بنزین و گازوئیل در روزهای گرم سال و کاهش پتانسیل تولید موجب شده تا شاهد کاهش نسبی حجم معاملات در ماه‌های گرم سال باشیم ولی ادامه این روند و رشد ممتد و مستمر حجم معاملات در رینگ فیزیکی موجب رشد و توسعه این نهاد مالی خواهد شد.

در پایان می‌توان به این مطلب نیز اشاره کرد که شواهد برای افزایش حجم عرضه‌ها در بورس انرژی یکی پس از دیگری در حال خودنمایی است، اگرچه رشد عرضه‌ها به زمان بیشتری نیاز دارد. از هم اکنون می‌توان برای ورود عرضه پالایشگاه ستاره خلیج فارس روزشماری را آغاز کرد که نقش مهمی در افزایش حجم عرضه‌ها خواهد داشت. هنوز هم بازار منتظر عرضه نفت خام در بورس انرژی است، هرچند که ضوابط و شرایط خاص خود را داراست، اگرچه بررسی زیرساخت‌های آن نشان می‌دهد که معامله نفت در بورس انرژی (تسویه خارج از پایاپای) با معامله مستقیم در شرکت ملی نفت تفاوت چندانی ندارد.