تاملی درباره ایران

نشست «تاملی درباره ایران» در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. در این نشست، رضا داوری، عباس آخوندی، محمود فیرحی، موسی غنی‌نژاد و حکمت‌الله صالحی سخنرانی کردند؛ نشستی که به بزرگداشت دکتر سیدجواد طباطبایی اختصاص داشت. در اینجا بخش‌هایی از سخنان طباطبایی و دکتر غنی‌نژاد را می‌خوانید.

گشایش مدرسه علوم سیاسی، آن‌گونه که آل‌احمد می‌گوید به معنای سلطه نبود، بلکه نشان این بود که ما شکست خورده‌ایم و این شکست بیش از هرچیز در حوزه اندیشه بود. یعنی منطق مناسبات دنیای جدید را درک نمی‌کردیم و بنابراین باید مدرسه علوم سیاسی باز می‌شد. این مدرسه به این جهت باز شد که خلأ چند دهه‌ای ایجاد شده بود در میان آنچه من به آن نظام سنت قدمایی می‌گویم که دیگر اندیشه سیاسی تولید نمی‌کرد و دنیای جدیدی که مناسباتی را به ما تحمیل می‌کرد که اندیشه آن وجود نداشت. بنابراین مدرسه علوم سیاسی و دانشکده به این صورت تاسیس شد، اما این دانشکده که من بیش از پنجاه سال است که به آن وارد و از آنجا خارج شده‌ام، با تقلید زاده شد و با تقلید هم مرده است. یعنی دیگر توان تولید چیزی را ندارد. زمانی که ما این دانشکده را به تقلید گشودیم، درس‌هایی را تاسیس کردیم و افرادی را از خارج آوردیم و تعدادی را هم به خارج فرستادیم تا علم آموزی کنند ولی نهایتا اتفاقی نیفتاد (مخصوصا منظورم در حوزه علوم سیاسی است)، به این جهت بود که ما مقلد بودیم. برای آنکه دانشگاه ما برخلاف تمام دانشگاه‌های مهم دنیای جدید منظور اروپا و اندکی آمریکاست، آن است که دانشگاه ما متکی بر حوزه علمیه ما نبود یعنی حاصل علمی حوزه علمیه ما نبود. اینجا گسستی صورت گرفته بود و ما متوجه نمی‌شدیم که چه اتفاقی افتاده است. آن روز کسی نمی‌توانست متوجه شود که چه گسست علمی در این کشور رخ داده است و ما دانشگاهی را آوردیم که در واقع با سوال‌های ما هم ربطی نداشت. بنابراین دانشگاه و اولین دانشکده‌های آن یعنی طب، علوم سیاسی و حقوق و آنچه بعدا دانشگاه تهران شد به این صورت در ایران پدید آمد.

بخشی از سخنان دکتر سیدجواد طباطبایی در نشست «ایران همین‌ جاست که ایستاده‌ایم»