انتشار روزنامه صوراسرافیل

در روز پنج‌شنبه ۱۹ دی سال ۱۲۸۵ هجری شمسی اولین شماره روزنامه «صور‌اسرافیل» به سردبیری میرزا جهانگیرخان، با سرمایه میرزا قاسم‌خان تبریزی و همکاری میرزا علی‌اکبرخان قزوینی (دهخدا) منتشر شد. این روزنامه در هشت صفحه، به قطع وزیری و با چاپ سربی در چاپخانه سنگی پارسیان به طبع می‌رسید. سرلوحه روزنامه به خط نسخ درشت نوشته می‌شد و بالا‌تر از سرلوحه، تصویر فرشته آزادی بود که در صور می‌دمید و گروهی او را به یکدیگر نشان می‌دادند و در بالا و پایین آن هم دو آیه از قرآن کریم از سوره یس و مومنون نوشته شده بود. روزنامه صوراسرافیل از جراید معروف و مهم صدر مشروطیت بود. سردبیر صوراسرافیل، میرزا جهانگیرخان شیرازی فرزند آقا رجبعلی، در سال ۱۲۹۲ هجری در یک خانواده فقیر شیرازی متولد شد. در کودکی پدر خود را از دست داد و سرپرستی او را عمه و جده‌اش برعهده گرفتند. در سال ۱۲۹۷ هجری قمری با عمه‌اش به تهران آمد و در ۱۳۰۶ هجری قمری دوباره به شیراز بازگشت.

میرزا جهانگیرخان تحصیلات مقدماتی را در مکتب‌خانه‌های شیراز و تهران گذراند و در ۱۹ سالگی به تهران آمد و در مدرسه دارالفنون به تحصیل علوم جدید پرداخت و هنگامی که زمزمه مشروطه در تهران شنیده شد تحصیلاتش را در دارالفنون تمام کرد و به انجمن‌های مخفی مشروطه‌خواهان پیوست. در‌‌ همان زمان با میرزا علی‌اکبر قزوینی (دهخدا) و میرزا ابوالقاسم تبریزی آشنا شد. در ربیع‌الثانی ۱۳۲۵ هجری قمری امتیاز روزنامه صور‌اسرافیل به نام میرزا قاسمخان تبریزی از وابستگان دربار مظفرالدین شاه و محمدعلی شاه صادر شد؛ ولی در ‌‌نهایت میرزا جهانگیرخان شیرازی سردبیری روزنامه را برعهده گرفت. در دوران انتشار صوراسرافیل، میرزا جهانگیرخان به اتفاق علی‌اکبرخان دهخدا با استفاده از نفوذ میرزا قاسم‌خان تبریزی، مقالات کوبنده‌ای بر ضداستبداد محمد‌علی شاهی می‌نوشتند و مقالاتشان هوادار زیادی داشت.

بعد از کودتای محمد‌علی شاه، تعطیلی مجلس شورای ملی و قتل میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل، علی‌اکبر دهخدا از کشور خارج شد، ابتدا به ترکیه رفت و از آنجا خود را به سوئیس رساند و در شهر «ایوردن» سوئیس نیز سه شماره از «صوراسرافیل» را به کمک میرزا ابوالحسن‌خان پیرنیا (معاضدالدوله) منتشر کرد. آن‌گاه دوباره به استانبول رفت و در سال ۱۳۲۷ هجری قمری با مساعدت جمعی از ایرانیان مقیم ترکیه روزنامه‌ای به نام «سروش» به زبان فارسی انتشار داد. در آخرین شماره صوراسرافیل که علامه دهخدا در ۱۵ صفر ۱۳۲۷ در سوئیس منتشر کرد، شعری در رثای دوست از دست رفته خود جهانگیر‌خان شیرازی سروده و درباره انگیزه سرودن این شعر می‌گوید: «شبی مرحوم جهانگیرخان را به خواب دیدم در جامه سپید و به من گفت «چرا نگفتی دو جوان افتاده.» من از این عبارت چنان فهمیدم که می‌گوید چرا مرگ مرا در جایی نگفته یا ننوشته‌ای و بلافاصله در خواب این جمله به‌خاطر من آمد: یاد آر ز شمع مرده یاد آر.»

منبع: تاریخ ایرانی