دنیای اقتصاد: اوایل دیروز جمعه توافق آتش‌بس صلحی که میان روسیه، ایران، ترکیه و سوریه امضا شده بود به اجرا درآمد. به گزارش واشنگتن‌پست، این آتش‌بس مقدمه‌ای است بر آتش‌بس سراسری در سوریه و بازگرداندن صلح به این کشور. تسلط نیروهای وفادار به اسد بر حلب فصل جدیدی در تحولات سوریه گشود. برخی معتقدند پیروزی دمشق در حلب، این جنگ ۶ ساله را به مراحل پایانی نزدیک کرده است. دولت اسد اکنون در قدرتمندترین موضع طی چند سال گذشته است.

با این حال، پس از هفته‌ها مذاکره، ترکیه و روسیه اعلام کردند که ضامن این آتش‌بس خواهند بود. واشنگتن‌پست می‌نویسد در آنکارا، اردوغان این توافق را «فرصتی تاریخی» خواند و در روسیه، رئیس‌جمهوری این کشور آن را «توافقی شکننده» نامید. پوتین با این توافق نشان داد که بنا ندارد خاورمیانه را ترک کند. به نوشته واشنگتن‌پست، رئیس‌جمهوری روسیه می‌خواهد قدرت یا معامله‌گری مسلط در خاورمیانه و در نزاع سوریه باشد و بنا دارد تا آمریکا را حاشیه‌نشین کرده و رئیس‌جمهوری بعدی آمریکا را در یک کار انجام شده قرار دهد. ارتش سوریه اعلام کرد که این آتش‌بس «سازمان‌های تروریستی» (داعش، النصره و برخی زیرشاخه‌های القاعده) را شامل نمی‌شود. پوتین روز پنج‌شنبه در دیدار با وزرای دفاع و خارجه خود خوشحالی خود را از امضای سه سند اعلام کرد: آتش‌بس دیروز میان دولت اسد و برخی گروه‌های شورشی؛ توافق مربوط به رصد کردن آتش‌بس و بیانیه‌ای دال بر آمادگی جهت آغاز مذاکرات صلح است. «مارک تونر»، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، اعلام کرد که کشورش هیچ نقشی در این مذاکرات نداشته اما آن را «اقدامی مثبت» نامید و اعلام کرد که «امیدواریم به درستی و با دقت اجرا شده و از سوی تمام طرف‌ها محترم شمرده شود.» سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه اعلام کرد که هفت گروه اپوزیسیون که متشکل از ۶۰ هزار نیرو می‌شوند (از جمله احرار الشام و جیش‌الاسلام) این توافق را پذیرفته‌اند.

طرحی برای تجزیه سوریه؟

این آتش‌بس البته مخالفانی نیز دارد. با وجود امیدی که برای آتش‌بس سراسری در سوریه شکل گرفته اما رویترز در گزارش چهارشنبه ۲۸ دسامبر خود معتقد است که آتش‌بسی که از سوی روسیه و ترکیه شکل گرفته زمینه‌ساز تجزیه این کشور است. این گزارش می‌افزاید براساس این طرح، سوریه به مناطق غیررسمی نفوذ قدرت‌های منطقه‌ای تبدیل خواهد شد. بر همین اساس، برخی منابع می‌گویند براساس این طرح، اسد تا مدتی نامعلوم بر سر کار می‌ماند. «آندره کورتونوف»، مدیر شورای امور بین‌الملل روسیه که اندیشکده‌ای است نزدیک به وزارت خارجه روسیه، می‌گوید: «حرکت به سوی آشتی در جریان است. توافق نهایی سخت است اما مواضع در حال تغییر است.» برخی منابع می‌گویند قدرت اسد براساس این توافق به روسیه و ترکیه تفویض خواهد شد. به گزارش رویترز، این دو کشور به او اجازه می‌دهند تا در انتخابات بعدی ریاست‌جمهوری حضور یابد. بر همین اساس، این دو کشور برای جلوگیری از فضای قطبی در سوریه، به یک نامزد علوی تمایل دارند.براساس این توافق، روسیه و ترکیه در نهایت مدافع رفتن اسد هستند به این شرط که جان وی و خانواده‌اش حفظ شود.

کورتونوف می‌گوید: «چندین نام برای آینده سوریه مدنظر است» اما سخنی از این نام‌ها به میان نیاورد. رویترز می‌افزاید آنچه روشن است اینکه پوتین می‌خواهد نقش برتر و نقش رهبر در این میانجیگری را داشته باشد. معنای این اقدام برای روسیه این است که این کشور به‌عنوان یک قدرت جهانی و بازیگری جدی در خاورمیانه در حال بازگشت به عرصه قدرت است. «تونی برتون»، سفیر سابق بریتانیا در مسکو، می‌گوید: «این جایزه‌ای بزرگ برای روس‌ها است تا نشان دهند در دنیای در حال تغییر صاحب نقش هستند. ما عادت کرده بودیم که آمریکا چنین نقشی داشته باشد اما فراموش کرده بودیم که روسیه هم روزگاری این نقش را داشت و اکنون به‌دنبال بازگشت به همان نقش است.»

اعتراض‌ها در سوریه و واشنگتن

اگر وضعیت به همین منوال جلو برود و مذاکرات جدید صلح میان اسد و اپوزیسیون برگزار شود، آستانه، پایتخت قزاقستان، میزبان مذاکرات در نیمه ژانویه خواهد شد. با این حال، دولت سوریه هم بی‌نظر نیست. ولید معلم ضمن پذیرش آتش‌بس مذکور تنها ضمانت روسیه را معتبر دانست. او با خطاب کردن ترکیه، ارتش این کشور را متجاوز خواند و ضمانت اردوغان را بی‌فایده. در مقابل و در واکنش به سخنان برخی مقام‌های سوری، اردوغان خواهان مشارکت عربستان و قطر در فرآیند‌ آتش‌بس شد؛ سه کشوری که از عوامل تداوم بحران در سوریه بوده‌اند. در واشنگتن هم برخی مقام‌ها از رفتار روسیه شکایت دارند. رویترز به نقل از برخی از این مقام‌ها می‌نویسد: «این کشور- روسیه- که اقتصادش به اندازه اسپانیاست به‌گونه‌ای رفتار می‌کند که همه شاهدیم.» رویترز که نام این مقام آمریکایی را ذکر نکرده به نقل از او می‌افزاید: «فکر نمی‌کنم ترکیه و روسیه بدون کمک ما بتوانند کاری از پیش ببرند.» منابع روسی می‌گویند اولین گام در آتش‌بس سراسری همان آتشی‌بسی است که دیروز (جمعه)، روز شروع آن بود. رویترز می‌افزاید گام بعدی جلب حمایت کشورهای عربی خلیج‌فارس و سپس اروپا و آمریکا خواهد بود و احتمالا کشورهای حاشیه خلیج‌فارس پول‌های خود را صرف بازسازی سوریه کنند.پوتین برای عملی کردن توافق آتش‌بس دیدارهای فشرده و پشت‌پرده‌ای با اردوغان داشته تا فرآیند را تسهیل کند. به نظر می‌رسد روسیه در این میان نقش واسطه میان ایران و ترکیه را هم داشته است: از یکسو، ایران وارد میدان سیاست شود و با تاثیرگذاری‌های خود بر اسد بتواند روند اوضاع را مدیریت کند و از سوی دیگر، ترکیه از کنار گذاشتن اسد کوتاه بیاید. یک مقام ارشد ترکیه گفت: «اولویت ما رفتن اسد نیست، بلکه شکست تروریسم است. این به معنای پذیرش اسد از سوی ما نیست اما به یک درک رسیده‌ایم. وقتی داعش از میان برود، روسیه ممکن است در تمام کردن کار PKK به ترکیه کمک کند.» این مقام ترک می‌افزاید: «البته اختلافاتی با ایران داریم و مسائل را متفاوت می‌بینیم اما داریم به توافقی برای پایان دادن به مشکلات مشترک نزدیک می‌شویم.» «آیدین سزر»، رئیس مرکز مطالعات ترکیه و روسیه، می‌گوید: «ترکیه کاملا ایده تغییر رژیم در سوریه را کنار گذاشته است.» با این حال، مولود چاوش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه، روز چهارشنبه اعلام کرد که گذار سیاسی با اسد غیرممکن است. در مجموع، به‌نظر می‌رسد برای دوران گذارموقت، حضور اسد به رسمیت شناخته شده اما در آینده سیاسی و در دوران پساگذار، اسد باید با قدرت وداع کند.