نیمه خالی سیاست‌های پیشنهادی

دکتر محمدرضا صادقی مقدم
استاد دانشگاه تهران

در ابتدا نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد این است که فراهم آوردن مکانیزم معاملاتی یکی از ابزارهای مشتقه در بازار را حال با هر کیفیتی باید ستود و آن را گامی در جهت تعمیق بازار سرمایه کشور نامید. هر چند که برخی با این ایده مخالف هستند و هرگونه تغییر در این ابزارها را جایز ندانسته و آن تغییرات را موجب عدم کارآیی آن ابزار و فاصله گرفتن از فلسفه طراحی آن می‌دانند، هرچند که این انتقاد به‌جا است ولیکن باید به مبانی شرعی و رعایت آن اصول در بازار نیز توجه کرد، لذا برخی از آن تغییرات همچون اعمال اختیارخرید در سررسید در صورت استفاده از حق خرید اجباری است. نکته ابتدایی مهم دیگر که باید مورد توجه متولیان بازار قرار گیرد، عارضه یابی چند ابزار دیگری است که قبلا در بازار سرمایه مورد استفاده قرار گرفت ولیکن فاصله چندانی میان زمان رونمایی و فراموشی آنها سپری نشد. از جمله می‌توان به معاملات آتی برخی از سهام و همچنین اوراق تبعی در بازار اشاره کرد. از نکات قابل توجه درخصوص ابزار اختیار خریدی که به تازگی رو نمایی شده است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درصورتی که سازو کار اختیار فروش در مقابل اختیار خرید ایجاد نشود، ابزار اختیار خرید به تنهایی ناکارآمد است.

• ناشر اختیار خرید در بازار به سهامداران عمده واگذار شده است. حال در هر زمان از مدت زمان باقی مانده تا سررسید ناشر به دلایل مختلف ممکن است، اقدام به فروش سهام خود کند، این اقدام ناشر خود سبب تحت تاثیر قرار گرفتن قیمت اختیار خرید و از طرف دیگر شائبه دستکاری قیمتی در قیمت اختیار خرید را به ذهن متولیان نظارتی بازار متبادر می‌سازد. (غالبا در دنیا ناشر اجازه معامله روی خود سهم را ندارد)

• با توجه به نوسانات روزانه 10 درصدی قیمت روزانه سهام، نیاز به باز کردن تعداد قراردادهای بیشتری روی هر یک از اختیارخرید سهام مورد نظر است.

• قیمت اعمال در قراردادها بسیار حائز اهمیت است، چرا که خود جهت‌دهنده قیمت سهام برای آینده است و برای بسیاری قیمت اعمال قراردادها نشان‌دهنده پیش‌بینی بسیاری از خریداران از قیمت‌های آینده این سهام است. (این تفکر که قیمت پایین زمان اعمال را با افزایش قیمت آپشن جبران کرد، تفکر صحیحی نمی‌باشد)

• اتخاذ سیاست‌های مناسب درخصوص اتفاقاتی که ممکن است در قبل از زمان سررسید قراردادها بیفتد، همچون بسته شدن نمادها به‌خصوص به منظور تعدیلات با اهمیت.

• لزومی به محدود کردن زمان قراردادها به دو ماه نیست، می‌توان قراردادهایی با زمان‌های متنوع‌تر ارائه کرد.

• با توجه به اینکه ناشران سهامداران عمده می‌باشند و به میزان حق خریدی که منتشر می‌کنند سهام آنها وثیقه می‌شود، لذا ریسک نکول در زمان اعمال صفر می‌شود ولیکن در صورت راه‌اندازی اختیار فروش باید درخصوص ممانعت از ریسک نکول جدی‌تر برخورد کرد.

• در صورت محدود بودن میزان اوراق اختیار خرید منتشر شده، همان مشکلاتی که در معاملات سهام بنگاه‌های با اندازه بازار کوچک گریبان‌گیر بازار سرمایه شده بود و باعث بسته شدن بسیاری از نمادهای آنان گشت، روی معاملات این اوراق نیز صورت خواهد پذیرفت.

• سازمان بورس اوراق بهادار و سازمان حسابرسی استانداردهای حسابداری لازم را در این خصوص تدوین کنند.