سوخت شایعه بر آتش ماهشهر

گروه نفت و پتروشیمی: آتش‌سوزی در بندر ماهشهر! این خبری است که طی چند روز اخیر بر همه سایت‌های خبری داخلی و حتی برخی سایت‌های خارجی قرار گرفته است. در واقع روز چهارشنبه حدود ساعت ۶ عصر آتش به جان پتروشیمی بوعلی سینا واقع در سایت ٤ منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی بندر ماهشهر افتاد و برج ۸۰۰۱ این واحد پتروشیمی که با ارتفاع ۱۲۱ متر یکی از بلندترین برج‌های پتروشیمی دنیا محسوب می‌شود، شروع به سوختن کرد. با تشدید آتش‌سوزی، وزیر نفت نیز عازم ماهشهر شد.

به غیر ‌از بیژن زنگنه، عادل نژادسلیم، مدیرعامل هلدینگ خلیج فارس و مرضیه شاهدایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی و همچنین بیژن عالی‌پور، مدیرعامل شرکت مناطق نفتخیز جنوب در محل حادثه حاضر شدند و عملیات اطفای حریق را از نزدیک بررسی کردند. تا لحظه تنظیم این گزارش، ساعت ۱۷ جمعه به وقت تهران، تلاش برای مهار آتش‌سوزی ادامه دارد و خوشبختانه تاکنون تلفات جانی به همراه نداشته است. پتروشیمی بوعلی سینا جزو واحدهای پتروشیمی‌ است که هم‌اکنون از زیرمجموعه‌های هلدینگ خلیج فارس محسوب می‌شود و بخش اعظمی از سهام این شرکت در اختیار بخش‌های شبه دولتی از جمله صندوق بازنشستگی نفت قرار دارد. پتروشیمی بوعلی‌سینا در زمینی به مساحت ٣٦ هکتار در شمال غربی خلیج فارس در استان خوزستان، در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر واقع شده است. خوراک این مجتمع پتروشیمی نفتای سبک و سنگین و بنزین پیرولیز است که طی فرآیندهای موجود در واحدهای عملیاتی به محصولاتی نظیر پارازایلین و ارتوزایلین و بنزن تبدیل می‌شود.

زنگنه در ماهشهر

ادامه آتش‌سوزی و ناموفق بودن عملیات اطفای حریق، وزیر نفت را نیز به ماهشهر کشاند. وی که بامداد روز جمعه وارد این شهر شد ابتدا از محل حادثه بازدید و سپس اعلام کرد که برای پشتیبانی و نظارت تا مهار کامل آتش در ماهشهر می‌ماند. زنگنه پس از شرکت در نشست کمیته بحران منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی تاکید کرد که فعلا دنبال مقصر حادثه نمی‌گردیم. پس از این جلسه تصمیم گرفته شد ابتدا مخازن تخلیه شود و سپس برای مهار حریق اقدام شود؛ همچنین، علی صفی‌خانی، مدیر ایمنی شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب به‌عنوان فرمانده عملیات انتخاب شد. وزیر نفت همچنین در جمع خبرنگاران با بیان اینکه متاسفانه برخی از کشورهای همسایه پس از این آتش‌سوزی ابراز خوشحالی کردند، گفت: یک کشور مسلمان نباید نسبت به آسیب دیدن کشور مسلمان دیگر خوشحال باشد. زنگنه، شایعه تخلیه شهر ماهشهر را نیز رد کرد و گفت: برخی می‌گویند شهر در حال از بین رفتن است، اما این ادعا شایعه‌ای بیش نیست.

چرا بوعلی سوخت؟

دلیل قطعی آتش‌سوزی پتروشیمی بوعلی تا لحظه تنظیم این گزارش مشخص نشده است. در دو روزی که از شروع آتش‌سوزی در پتروشیمی بوعلی می‌گذرد شایعات مختلفی درخصوص چرایی آغاز آتش‌سوزی در این واحد پتروشیمی پراکنده شد، حتی برخی گمانه عمدی بودن آن را مطرح کردند. اما اظهارات وزیر نفت مبنی‌بر اینکه آتش‌سوزی این پتروشیمی قطعا خرابکاری نبوده و دلایل آن فنی بوده، اندکی شایعات را کاهش داد. زنگنه یکی از دلایل آتش‌سوزی پتروشیمی بوعلی سینا را نشت در یکی از واحدهای برج پارازایلین عنوان کرد.

وی تصریح کرد: اگر قصوری هم شده باشد پس از بررسی دقیق اعلام خواهد شد. به گزارش «دنیای‌اقتصاد» در سال‌های اخیر اتفاقات مشابه اما در ابعاد کوچک‌تری در برخی از واحدهای پتروشیمی کشور رخ داده است. به‌طور مثال در کمتر از دو ماه پیش پتروشیمی شهید تندگویان که آن نیز در بندر ماهشهر واقع شده است در ابعاد به مراتب کوچک‌تری به دلیل نشت روغن در واحد PTA دچار حریق شد، با این وجود اقداماتی در راستای جلوگیری از وقایع مشابه انجام نشد. علاوه‌بر این محمدرضا صاحب نسق، مدیرعامل شرکت پتروشیمی بوعلی سینا حدود ۵ روز پیش از حادثه در گفت‌وگویی با «شانا» با اعلام خبر اینکه در آینده نزدیک امضای قراردادی با دو شرکت فرانسوی به منظور بازسازی و تعمیر واحد آروماتیک و تعویض مولکولاسیو برج‌های جذب خواهند داشت، اعلام کرده بود که عمر این مجموعه‌ها ۱۰ ساله است، در حالی که اکنون ١١ سال از عمر آنها می‌گذرد. مدیرعامل شرکت پتروشیمی بوعلی سینا این همکاری را با هدف تامین مواد، تجهیزات و خدمات فنی دانست و اظهار کرد: با گذشت ۱۲ سال از آغاز فعالیت کارخانه نیازمند ترمیم و تعویض برخی مواد و تجهیزات است.

پیشگیری به از درمان

همان‌طور که گفته شد در سال‌های اخیر شاهد وقایع مشابه آنچه در پتروشیمی بوعلی در حال وقوع است، بوده‌ایم. جدا از اینکه فرسودگی تاسیسات تا چه میزان در فراوانی وقوع چنین حوادثی تاثیر‌گذار است برخی کارشناسان بر این باورند که قرار گرفتن فرآورده نفتی در کنار گرمای زیاد شهری مانند ماهشهر، گاه آتش را لاجرم می سازد. همان گونه که در سراسر دنیا از آمریکا گرفته تا همین خاورمیانه بارها شاهد وقوع چنین اتفاقاتی بوده‌ایم، اما آنچه مشخص است نیاز به حفاظت از تاسیسات گران قیمت نفتی در مقابل حریق است که سال‌ها در کشورمان مهجور مانده است. ساسان کریمی، کارشناس پوشش‌های محافظتی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: در دنیا از پوشش‌های مخصوصی استفاده می‌شود که از تاسیسات گرانبهای نفتی در برابر آتش محافظت کنند. استفاده از این پوشش‌های ضدحریق در جهان به سرعت و به شکل تصاعدی در حال گسترش است، با این وجود چون در لحظه و در شرایط عادی شاهد مزایای آن نیستیم، در کشور ما به شدت مورد غفلت قرار گرفته و در پیچ و خم بوروکراسی از بخشی به دیگری پاس داده می‌شود. کریمی برای نمونه به پالایشگاه ستاره نفت خلیج فارس اشاره می‌کند که کلیه سطوح آن به‌وسیله پوشش‌های سیمانی با ابتدایی‌ترین روش‌ها ضد‌حریق شده‌اند. به گفته وی پوشش‌های سیمانی سال‌ها است که در کشورهای پیشرو منسوخ شده‌اند و آن هم به این واسطه که حتی در شرایط اعمال ایده‌آل هم بازدهی نزدیک به هیچ دارد، چه رسد به اعمال ضعیف و ابتدایی که غالبا توسط کارگران غیر‌تخصصی تحت‌نام پیمانکاران بزرگ انجام می‌شود.

به گفته این کارشناس، در کلیه فازهای پارس جنوبی نیز سازه‌ها باید توسط پوشش‌های اپوکسی مخصوص ضدحریق (Intumescent Passive Fire Protection Epoxy) محافظت شوند، اما به‌واسطه تحریم‌ها و محدودیت‌ها، این پوشش اپوکسی طی چند سال اخیر به‌طور غیر‌مستقیم خریداری شده و شرکت‌های تولیدکننده هیچ‌گونه نظارت و مسوولیتی در روند اعمال و اجرا نداشته‌اند، در حالی که به‌طور سیستماتیک، شرکت‌های فوق بر روند اجرا بسیار حساس هستند. کریمی در ادامه افزود: ناآشنایی نیروهای داخلی با چگونگی استفاده از این مواد موجب شده که مواد به‌صورت غیر‌تخصصی و غیر‌علمی و بدون تجهیزات تخصصی به کار گرفته شوند. در واقع پوشش‌های اپوکسی دارای دو جزء بوده و از جهت تکنیکی نیازمند گرم شدن هر دو جزء، تحت فشار قرار گرفتن و رعایت نسبت ترکیب و یکنواخت بودن ترکیب نهایی است که به هیچ عنوان نمی‌توان با اعمال دستی حتی به رعایت این موارد نزدیک شد. این کارشناس صنعتی به ایجاد ترک‌ها و تاول‌های پوشش اپوکسی، بلافاصله بعد از اجرا در فاز ۱۲ پارس جنوبی به‌عنوان شاهدی بر این ماجرا اشاره کرد.

کریمی با بیان اینکه شرکت نفت عربستان سعودی (Aramco) به ۵۰ دستگاه تخصصی طی پنج سال گذشته برای حفاظت تاسیسات خود در برابر آتش مجهز شد و همین منوال در قطر و امارات و... برقرار است، گفت: در نمونه‌ای دیگر تنها در سال ۲۰۱۵، در حدود ۹۰۰ هزار تن از فرآورده‌های اپوکسی توسط ۳۰ دستگاه مخصوص روی خط لوله گاز روسیه به چین (پروژه Yamal) قرار گرفته شد. این همه در حالی است که به گفته این کارشناس در ایران حتی یک دستگاه تخصصی فوق وجود ندارد. کریمی در ادامه افزود: بدتر اینکه روند فوق، تبدیل به سنتی پذیرفته شده است و اکنون که به‌واسطه برجام تبادلات تخصصی و رسمی ممکن است، هنوز هم تمایلی از طرف پیمانکاران EPC و کارفرمایان برای پروژه‌های جدید و ترمیم سازه‌های پروژه‌های گذشته وجود ندارد و در جلسات تخصصی، کمتر کسی به آن توجه می‌کند.