ثبات در منطقه‌ای بی‌ثبات

اکونومیست

امید‌های بسیاری وجود داشت که امضای برجام در جولای گذشته میان ایران و ۶ قدرت جهانی به تقویت دست میانه‌روها و کمتر شدن قدرت اصولگرایان بینجامد و این توافق باعث تقویت اقتصاد رکودزده ایران با لغو تحریم‌ها و پیوستن ایران به بازارهای مالی جهانی می‌شود. ولی اکنون چالش‌ها یکی پس از دیگری نمایان می‌شود و فعلا به نظر نمی‌رسد ایران شرایط کافی برای خروج کامل از انزوای جهانی و روابط با غرب را داشته باشد.

صادرات نفت ایران که به دلیل تحریم‌های وضع شده تقریبا به نصف کاهش یافته بود از زمان برداشته شدن تحریم‌ها در ماه ژانویه گذشته رشدی ۶۰ درصدی داشته است و هیات‌های تجاری غربی به ایران سفر کرده‌اند؛ اما واقعیت آن است که تا زمانی که تحریم‌های وضع شده علیه ایران به خصوص علیه برخی نهادهای این کشور وجود دارند، ریسک سرمایه‌گذاری در ایران بالا خواهد بود.

همچنین انتظارات زیادی ایجاد شده بود که با رفع تحریم‌های بخش مالی و بازگشت ایران به شبکه سوئیفت، شرایط عمومی تجارت و سرمایه‌گذاری، به خصوص در بخش‌های مهم غیرنفتی، بهبود می‌یابد. بعد از جریمه‌هایی که توسط ایالات متحده آمریکا، به دلیل نقض تحریم‌های ایران بر بانک‌های بزرگ اروپایی تحمیل شد، سایر بانک‌های خارجی برای رعایت جانب احتیاط، از ادامه روابط با ایران اجتناب کرد‌ه‌اند.

یک مقام ایرانی در این باره و با اشاره به جریمه ۹ میلیارد دلاری بانک «بی ان پی پاریبا» در سال ۲۰۱۴ میلادی به اتهام نقض تحریم‌های آمریکا علیه ایران می‌گوید که پس از برجام وضعیت شبیه حالتی است که یک بزرگراه تازه ساخته و افتتاح شده اما هیچ کس از آن استفاده نمی‌کند. هنوز هم بازدیدکنندگان از ایران باید مقادیر انبوهی از پول نقد را با خود به همراه داشته باشند و کارت‌های اعتباری بین‌المللی در ایران کار نمی‌کنند. بانک‌های غیر آمریکایی، نگرانی کمتری برای ورود به ایران دارند تا جایی که برخی از سازمان‌های اعتباری صادراتی اروپا از جمله ایتالیا شروع به اعطای اعتبار کرده‌اند. علاوه بر این، بانک‌های بلژیکی و آلمانی نیز تمایل خود برای فعالیت در ایران را اعلام کرده‌اند.

سرمایه‌گذاران آمریکایی نیز ترس آن را دارند که در صورت سرمایه‌گذاری در ایران با مجازات تحریم مواجه شوند. به‌رغم آنکه ایران کشوری با ثبات در منطقه‌ای بی‌ثبات محسوب می‌شود و جمعیت تحصیلکرده‌ای دارد و شبکه‌های زیرساختی‌اش به خوبی توسعه یافته است بسیاری از شرکت‌های غربی نگران تحریم‌های ضد ایرانی هستند. همچنین انتخابات آمریکا نیز پیش‌رو است و نتیجه آن نامشخص است و همین موضوع بر تردید سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در ایران می‌افزاید.

اظهارات ولی‌الله سیف، رئیس بانک مرکزی ایران در کشورهای خارجی نشان می‌دهد که ایران از عدم اجرای وعده غربی‌ها رضایتمند نیست. همچنین به نظر می‌رسد که رئیس‌جمهوری ایران کاملا دست بازی در دیدار با مقام‌های خارجی ندارد از جمله آنها می‌توان به لغو سفر برنامه‌ریزی شده روحانی به بلژیک و اتریش در ماه گذشته در آخرین لحظه اشاره کرد. روحانی در موقعیت دشواری قرار گرفته است. از یکسو می‌خواهد نشان دهد که سمت مردم است هم از لزوم اقتصاد مقاومتی می‌گوید و هم مزایای تعامل با اقتصاد جهانی. لیکن واقعیت آن است که رئیس پیشین شورای عالی امنیت ملی بوده است.

یکی از اعضای اتاق بازرگانی این کشور اشاره می‌کند که آقای روحانی به آزادسازی اقتصاد اعتقاد دارد و اقداماتی را در راستای آزادسازی اقتصادی این کشور انجام داده است؛ اما اهرم‌های لازم را در اختیار ندارد. واقعیت آن است که اکنون اکثریت کرسی‌ها در اختیار اصلاح طلبان نیست و باید دید نمایندگان مستقل چه موضعی اتخاذ خواهند کرد. با این حال، نشانه‌های امیدوارکننده‌ای وجود دارند و سه چهارم از نمایندگان مجلس قبلی که مخالف برجام و روحانی بودند جایگاه خود را از دست داده‌اند. همچنین برای اولین بار تعداد حضور نمایندگان زن در مجلس ایران افزایش چشمگیری یافته است. همچنین آقای روحانی از حمایت آیت‌الله هاشمی برخوردار است.

اکنون اصولگرایان در وضعیتی قرار گرفته‌اند که جایگزینی در مقابل روحانی ندارند و بسیاری می‌بینند که احمدی‌نژاد با شعارهای پوپولیستی‌اش چگونه طبقه متوسط ایران را در بحران اقتصادی قرار داد و پول‌های نفت را در سال‌های پررونق فروش و افزایش قیمت هدر داد. با این حال، حمیدرضا ترقی از اعضای موتلفه باور دارد زمانی که احمدی نژاد به استان‌ها سفر می‌کند ده‌ها‌بار محبوب تر از روحانی است. در هر صورت شاید دور بعدی انتخابات ایرانیان به نسبت انتخابات اخیر شور و هیجان برای مردم نداشته باشد.