مصوبه جدید شورای عالی فضای مجازی
فرصت یکساله به تلگرام و شبکه‌های موبایلی
عاقله ترابی: موضوع شبکه‌های اجتماعی موبایلی همچنان در متن مهم‌ترین بحث‌ها در زمینه فضای مجازی قرار دارد و در تازه‌ترین اقدام شورای عالی فضای مجازی به ریاست رئیس‌جمهور از تصمیمی تازه در این زمینه خبر داده است. یک سال مهلت برای آنکه این شبکه‌ها ذخیره‌سازی داده‌های خود را در داخل کشور انجام دهند. مهلتی یکساله برای آنکه شبکه‌های ایرانی و داخلی سرورهای خود را به داخل کشور منتقل کنند و اطلاعات و فعالیت مرتبط با شهروندان ایرانی را در داخل ذخیره کنند. همچنین مقرر شد به تدریج و طی یک دوره گذار یک ساله، فعالیت شبکه‌های پیام‌رسان بومی در داخل ادامه یابد و با حمایت و ارائه تسهیلات به این شبکه‌ها، شرایط رقابتی با شبکه‌های برخط خارجی فراهم شود. دبیر شورای عالی فضای مجازی در این جلسه همچنین از بررسی وضعیت شبکه‌های پیام رسان برخط و اعلام سیاست‌های جدید شورای عالی فضای مجازی در این باره در جلسه‌های آتی این شورا خبر داد. جلسه شورای عالی مجازی به دنبال تاکیدات مقام رهبری و نارضایتی از فعالیت این شورا و کم توجهی به تهدیدات فضای مجازی تشکیل می‌شد و به نظر می‌رسد موضوع شبکه‌های اجتماعی موبایلی حالا یکی از مهم‌ترین دستورکارهای این شورا باشد.
تلگرام در صدر توجه
در میان شبکه‌های پیام‌رسان برخط آنچه بیش از همه توجه را به خود جلب می‌کند بی‌شک تلگرام است. شبکه‌ای که مشخصا به بزرگترین شبکه اجتماعی ایرانیان تبدیل شده و براساس این مصوبه برای ادامه فعالیت در ایران ملزم است سرورهای خود را که در برلین واقع شده‌اند به ایران انتقال دهد. این شبکه اجتماعی حدود دو سال است که حجم عظیمی از کاربران ایرانی را به سمت خود جذب کرده و در این دو سال هم کم‌وبیش در معرض فیلتر‌شدن و مسدود‌شدن بوده است و تا هنوز هم از این مسائل و حواشی در امان نیست. تلگرام در این مدت بارها در مقاطع مختلف از سوی انواع نهادها بررسی شده و صحبت‌های گوناگونی درباره فیلتر‌شدنش منتشر شده و بالطبع حواشی بسیاری هم به همراه داشته است. هرچند درنهایت این شبکه به فعالیت خود ادامه داده و برخلاف اخبار و شایعات تاکنون مسدود نشده است. البته در این میان موضوع جایگزینی شبکه‌های اجتماعی همواره مطرح بوده و وزیر ارتباطات هم بارها پیش از ین تاکید کرده بود که قبل از مسدود‌کردن شبکه‌های اجتماعی خارجی، باید در داخل کشور برای دستیابی به شبکه‌های داخلی تلاش شود و جایگزین مناسبی برای آن در نظر گرفت. به رغم این تلگرام به رشد خود بین ایرانیان ادامه داده و حتی مخالفان این شبکه به استفاده از آن ترغیب شده‌اند.
تلگرام که در سال ۲۰۱۳ توسط برادران نیکلای تاسیس شد طولی نکشید که حجم عظیمی از کاربران ایرانی را به سمت خود جذب کرد، البته یکی از بزرگترین علل این امر بی‌شک ضعف رقبا بوده است. تا پیش از رشد باورنکردنی این شبکه در کشورمان، شبکه‌های اجتماعی گوناگونی در بین کاربران ایرانی محبوبیت داشت که از جمله آنها وی‌چت بود که برخلاف محبوبیتش عمر چندانی نداشت و فیلتر شد. ولی دو نرم‌افزار دیگر باقی مانده بود که کاربران را دست خالی نگذاشتند و به فعالیت خود در شبکه‌های اجتماعی ادامه دادند. این دو نرم‌افزار که واتس‌اپ و وایبر بودند چنان قدرتمند ظهور کردند که نگذاشتند کاربری جای خالی وی‌چت را احساس کند. در این میان خیلی زود وایبر به شبکه اجتماعی محبوب ایرانیان تبدیل شد، اما برخی اختلالات در این شبکه و قطع و وصلی مداوم به همراه کندی به کوچ ناگهانی تعداد قابل توجهی از ایرانیان به تلگرام منجر شد. شبکه‌ای که روی امن بودنش بازاریابی گسترده‌ای صورت گرفته بود. و به‌مرور حتی کسانی که روحیه تغییر و جابه‌جایی از سرویسی به سرویس دیگر را نداشتند مجبور شدند به تلگرام کوچ کنند چون هم در وایبر تنها مانده بودند و هم وایبر سرعت چندان دلچسبی برای انتقال عکس‌ها و به‌ویژه فیلم‌ها در اختیارشان نمی‌گذاشت. رفته‌رفته کار به جایی رسید که تلگرام برنامه جدانشدنی هر تلفن همراهی شد و همه پیام‌های خود را از طریق این شبکه رد و بدل می‌کردند. اضافه شدن امکانات جدید مانند کانال‌ها هم به موفقیت تلگرام در بین ایرانیان افزود و همین خیلی زود به زمزمه فیلترینگ آن دامن زد هرچند هیچ گاه این موضوع به واقعیت نرسید.
اجبار به نگهداری اطلاعات داخل کشور
آنچه مصوبه شورای عالی فضای مجازی بر آن تاکید دارد ذخیره و نگهداری اطلاعات مربوط به کاربران ایرانی در سرورهای داخل کشور شبکه‌های موبایلی است. چنین درخواستی از یک شبکه خارجی اگر نگوییم بی سابقه احتمالا کم سابقه است. رضا ساداتی متخصص شبکه و سرورهای اینترنتی می‌گوید: اینکه فضایی را فراهم کنیم که شرکت‌های خارجی اینترنتی به حضور در ایران و نگهداری اطلاعات در داخل کشور ترغیب شوند می‌تواند سیاست درستی باشد، اما فراهم کردن این فضا برای یک حضور داوطلبانه با دادن دستور و اجبار برای یک حضور اجباری دو موضوع جداگانه است و بعید به نظر می‌رسد هیچ شبکه بزرگ خارجی تحت قوانین الزام آور و اجباری حاضر به انتقال سرورهایش به کشور دیگری شود. با این حال تلگرام تا همین جا بخش عمده کاربرانش را از ایران دارد، آیا یک مجموعه ۲۰ تا ۳۰ میلیونی نمی‌تواند این شرکت را ترغیب کند تا در ایران به‌طور رسمی حضور داشته باشد؟ ساداتی دراین باره می‌گوید: بین اینکه یک شرکت خارجی در داخل کشور حضور داشته باشد و اینکه اجازه دسترسی به اطلاعاتش را به دولت یا نهادهای قانونی کشور دهد باید تمایز قائل شد. به هر حال شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام این موضوع را درک می‌کنند که می‌توانند تحت شرایطی با قوانین ایران خودشان را وفق داده و فعالیت کنند کما اینکه تا همین الان هم با همین ملاحظه‌ها و ارتباط‌ها توانسته‌اند از گزند فیلترینگ در امان بمانند. با این حال سال گذشته در مقاطع مختلف این شبکه پیام‌رسان از دسترس خارج شد و البته پس از مدت کوتاهی به حالت عادی خود بازگشت.
به این ترتیب سروصداها خوابید و تلگرام هم به فعالیت خود ادامه داد تا اینکه حدود ۶ماه بعد، پاول دورف، موسس این پیام‌رسان در توییتر اعلام کرد که «وزارت ارتباطات خواستار جاسوسی و سانسور این شبکه شده، اما تلگرام این درخواست‌ها را نادیده گرفته است.» بنیانگذار توییتر همچنین از مکاتبه با شرکت زیرساخت و وزارت ارتباطات خبر داده بود و گفته بود که از او خواسته شده اطلاعات شهروندان را در اختیار آنها قرار دهند و در غیراین صورت این شبکه فیلتر خواهد شد. وزیر ارتباطات، تنها چند ساعت پس از توییت دورف، ادعاهای او را تکذیب کرد و گفت که ما درخواست جاسوسی نداشته‌ایم و درخواست از ما برای مسدود‌شدن استیکرها و کانال‌های غیراخلاقی بوده است. با توجه به این سابقه مشخص نیست تلگرام به این درخواست شورای عالی فضای مجازی چه پاسخی خواهد داد. تجربه خود پاول دورف نشان داده که چندان حرکت‌های این شرکت و شخص او قابل پیش‌بینی نیست و حالا باید منتظر ماند و دید او در مقابل این درخواست جدید چه واکنشی نشان خواهد داد، ضمن اینکه زمان یکساله برای اجرایی شدن این موضوع هم زمان قابل ملاحظه‌ای است.
رابطه با تلگرام، نظارت بر آن
براساس صحبت‌های وزیر ارتباطات به نظر می‌رسد که رابطه‌ای بین این شرکت و وزارت ارتباطات برای حذف محتواهای نامناسب ایجاد شده است. در چندین مورد وزیر ارتباطات در یک مورد حتی گفته که شرکت مذکور اعلام کرده که خطوط قرمز را می‌پذیرد و صفحه‌های غیراخلاقی را از دسترس خارج و مسدود می‌کند.حتی همین موضوع باعث شد که بحث فیلترینگ تلگرام در کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه به نتیجه نرسد حتی در جلسه‌ای که آبان‌ماه سال گذشته تشکیل شد دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه اعلام کرد مقرر شده وزارت ارتباطات علاوه بر تقویت شبکه‌های اجتماعی داخلی ظرف مدت محدودی اقدامات لازم را برای تبعیت تلگرام از قوانین کشور انجام دهد در غیر این صورت تلگرام مسدود می‌شود. به دنبال این قضایا دو‌سه ماه بعد بحث فیلترینگ هوشمند تلگرام بر سر زبان‌ها افتاد. البته این امر برای کاربران ایرانی جدید نبود و پیش از آن در شبکه اجتماعی اینستاگرام این تجربه را داشتند. این روش به گونه‌ای محتوایی عمل می‌کند به این صورت که کاربران برای ارسال بعضی از پیام‌هایی که به نظر می‌رسد در آنها واژگان یا عبارت‌های مشمول فیلترینگ وجود دارد با محدودیت مواجه می‌شوند و پیام‌های واجد این کلمات را نمی‌توانند برای افراد دیگر ارسال کنند یا در گروه‌ها به اشتراک بگذارند که البته این طرح انجام نشد و محمد علی اسفنانی، عضو کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه نیز همان زمان اعمال فیلتر هوشمند تلگرام را خبر غیرواقعی خواند.
با این حال حدود یک ماه بعد، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرد که مناقصه فیلترینگ هوشمند اینستاگرام، تلگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی برگزار شده تا در نهایت این طرح اجرایی شود و بتوان به‌صورت هوشمند بر محتوای این شبکه‌های اجتماعی نظارت کرد. او در ادامه گفته بود که ۱۱ دانشگاه در زمینه فیلترینگ هوشمند شبکه‌های اجتماعی در حال فعالیت هستند و به نتایج مطلوبی نیز دست یافته‌اند تا بتوان این طرح را به خوبی اجرا کرد. او همچنین از اجراشدن اولین تست این فیلترینگ روی برخی از شبکه‌های اجتماعی به‌صورت آزمایشی خبر داده و گفته بود ما همه تلاش خود را می‌کنیم تا کانال‌های غیراخلاقی تلگرام مسدود شود. وی با بیان اینکه قرار مسوولان تلگرام با مشترکان این است که سایت‌های غیراخلاقی منتشر نکنند، گفت: خود آنها نیز به دنبال این هستند روبات هوشمندی قرار دهند که از آپلود فایل‌های غیراخلاقی جلوگیری کند. تلگرام تا به امروز تنها شبکه‌ای بوده که به رغم بحث قابل توجهی که روی بودن یا نبودن آن صورت گرفته همچنان سرنوشتش در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
ارسال نظر