به گزارش تسنیم، البته نه به این معنا که هیچ کاری صورت نگرفت چنان که برخی آمار نشان از حضور بیشتر ایران دربازار بیش از۳۰۰ میلیارد دلاری واردات روسیه دارد اما آن طور که تصور می شد حضور ایران پررنگ نشد و هنوز سهم کشورمان درتامین محصولات مورد نیاز روسیه به ۵۰۰ میلیون دلار نیز نمی رسد و اکنون به مرور با بروز نشانه هایی از عادی شدن روابط ترکیه با روسیه این پرسش پیش روی فعالان اقتصادی است که چه عواملی مانع از پرکردن جای ترکیه دربازار روسیه توسط ایران شد و آینده این روابط اقتصادی به کجا خواهد انجامید؟

دراین گزارش تلاش می کنیم به این پرسش ها پاسخ دهیم:پس ازسرنگونی سوخوی روسیه درسوم آذرماه سال گذشته بسیاری ازکارشناسان و تحلیلگران اقتصادی ایران معتقد بودند که روسیه برای مدتی طولانی حداقل روابط اقتصادی خود با ترکیه را قطع خواهد کرد. البته این اقدام در کوتاه مدت با دستور رئیس جمهور روسیه به وقوع پیوست اما با گذشت کمتر از یک سال و سفر ماه گذشته اردوغان، رئیس جمهور ترکیه به سن پترزبورگ و دیدار با پوتین، رئیس جمهور روسیه، شاهد وعده وزیر توسعه اقتصادی روسیه در خصوص لغو تحریم واردات محصولات کشاورزی ترکیه به روسیه تا پایان سال جاری میلادی بودیم؛ اما برخی کارشناسان معتقدند که این موضوع را باید به عنوان یک فرصت نگریست نه تهدید.


حضور ترکیه فرصت است نه تهدید


قدیر قیافه، نایب رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و روسیه با تاکید براین که حضور ترکیه دربازار روسیه باید به عنوان یک فرصت نگریسته شود نه تهدید، می گوید: البته باید بررسی کنیم که آیا ایران رقیب ترکیه محسوب می شود یا نه. میزان کل صادرات ایران به روسیه طی سال های اخیر به طور میانگین ۳۵۰ میلیون دلار بوده که حدود یک بیستم صادرات ۷ میلیارد دلاری ترکیه به روسیه است.وی با تاکید براین که بازار روسیه بسیار جذاب و آینده دار است، می افزاید: هر مجموعه ای که طراحی راهبردی ۱۵ یا ۲۰ ساله داشته باشد حتما در این بازار موفق خواهد بود چون براساس آمار وزارت توسعه اقتصادی روسیه، این کشور در سال ۲۰۱۳ حدود ۳۵۰ میلیارد دلار واردات داشته است و ۵۰۰ میلیارد دلار صادرات یعنی کل تجارت این کشور حدود ۸۵۰ میلیارد دلار بوده است.

عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران ترکیب واردات روسیه را شامل محصولات کشاورزی و باغی و جالیزی، مواد غذایی، پروتئینی و لبنی، برخی فلزات اساسی و پایه، لاستیک و پلاستیک، ماشین آلات، خودرو و برخی تجهیزات صنعتی اعلام می کند و می گوید: به دلیل این که شرکت های ما به ویژه «خصولتی»  ها چابکی لازم را نداشته اند و قیمت تمام شده ما بالاست نتوانسته ایم برخی از محصولات صنعتی را به روسیه صادرکنیم.

به گفته وی روسیه فقط در زمینه محصولات کشاورزی و لبنی و پروتئینی، ۴۳ میلیارد دلار واردات دارد که از اروپا، آمریکا، آفریقا، اوکراین، ترکیه و آسیای جنوب شرقی است.وی با بیان این که این آمار معادل یک و نیم برابر کل صادرات سالانه نفت ماست، ادامه می دهد: پس این بازار جذاب و در عین حال کیفیت مدار و قیمت مدار است یعنی قیمت در آن تعیین کننده است چون رقبای بسیاری در آن هستند.


رقابت پذیری ایران در محصولات کشاورزی و لبنی


به گفته قدیرقیافه، در برخی از کالا ها نظیر محصولات خشکباری، خرما، پسته، میوه های خشک، انجیر، کشمش، کیوی، محصولات لبنی به ویژه انواع پنیر ها و... رقابت پذیری داریم.وی با بیان این که آمدن یا رفتن ترکیه می تواند در سهم ما در بازار روسیه تاثیرگذار باشد اما عوامل دیگری وجود دارد که اهمیت شان بیشتر است؛ می افزاید: البته سطح تجارت ما با روسیه به قدری است که باید ببینیم آیا رقیب برای ترکیه محسوب می شویم یا خیر؛ حداکثر تجارت ما با روسیه درسال ۲۰۱۰ حدود ۴.۵ میلیارد دلار بوده است و طی سال های اخیر به طور میانگین ۳۵۰ میلیون دلار صادرات به روسیه داشته ایم درحالی که واردات ترکیه از روسیه درسال ۲۰۱۴ حدود ۱۹ میلیارد دلار و صادرات اش هفت میلیارد دلار بوده یعنی مجموع تجارت بین این دو کشور ۲۶ میلیارد دلار بوده است.


گره های کار تجارت با روسیه


قدیر قیافه عواملی مانند بالا بودن قیمت تمام شده محصولات، نداشتن ظرفیت سازی برای صادرات و کمبود زیرساخت های صادراتی را ازجمله مشکلات حضور ایران در بازار روسیه برمی شمارد و می افزاید: ما ظرفیت سازی برای صادرات محصولات به روسیه جز در حوزه پتروشیمی را نداشته ایم؛ مثلا کل مساحت زیر کشت محصولات جالیزی و گلخانه ای ما ۹ هزار هکتار است که براساس آمار وزارت جهادکشاورزی یک سوم این رقم هم تولید نمی شود، درحالی که فقط منطقه آنتالیای ترکیه که بیشتر برای گردشگری شهرت دارد، ۴۵ هزار هکتار گلخانه دارد.

وی با بیان این که درزمینه برخی از زیرساخت ها نظیر حمل ونقل، خدمات بندری و کانتینر های یخچال دار مشکلاتی داریم، می گوید: زیرساخت های مالی و بانکی ما نیز دچار مشکل است، چون به خاطر تحریم های ظالمانه سال های گذشته ارتباط زیادی با بانک های روسیه نداشته ایم و این بانک ها ترجیح نمی دادند که به خاطر یک و سه دهم میلیارد دلار تجارت با ایران خودشان را درگیر تحریم های بین المللی کنند و بازار بیش از ۷۰۰، ۸۰۰ میلیارد دلاری را با این رقم معاوضه کنند.قدیر قیافه همچنین به امضای تفاهم نامه اخیر بین معاون بانک مرکزی روسیه با بانک توسعه صادرات ایران اشاره می کند که براساس آن روابط بانکی دو کشور تسهیل می شود و می افزاید: این در حد تفاهم است و تا اجرایی بشود زمان می برد.

ابزار های مالی تسویه حساب مالی جهانی که به روز باشد بین دو کشور هنوز توسعه زیادی پیدا نکرده است و حتی دریافت پول از روسیه دچار مشکل است. مثلا به تازگی مجموعه ای ۷۰۰ هزار یورو از طرف روسیه برایش به حساب یکی از بانک های تجاری حواله شده است ولی این بانک می گوید که به قیمت ارز مبادله ای تبدیل می کنم که در این صورت صادرکننده ۱۵ درصد ضرر می کند در حالی که شورای پول و اعتبار تصویب کرد که بانک ها بتوانند ارز های وارداتی به کشور را با قیمت آزاد خرید و فروش کنند.

وی با بیان این که نرم افزار های قانونی و موافقت نامه های دو کشور درحوزه استاندارد ها و یکسان سازی پروتکل های قرنطینه ای نیز اهمیت زیادی دارد، می گوید: تجارت آزاد با روسیه و مجموعه اتحادیه گمرکی اوراسیا موضوع مهم دیگری است که باید امتیازاتی به آن ها بدهیم و بگیریم تا بتوانیم کالاهایمان را با روسیه با تعرفه صفر جابه جا کنیم.به گفته وی قیمت کالا های ایرانی در گمرک روسیه نیز بسیار بالاست و توافقاتی شده است که براساس آن فهرستی از کالا ها از اتاق بازرگانی و گمرک ایران از طریق سفارت جمهوری اسلامی به گمرک روسیه ابلاغ شود و کالا های ایرانی با قیمت منصفانه در روسیه ترخیص شود.


مبادلات اقتصادی با روسیه تفاوت چندانی با گذشته نکرده است


سیده فاطمه مقیمی، عضو هیئت رئیسه و خزانه دار اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه نیز با بیان این که هنوز وضعیت تبادلات اقتصادی با روسیه نسبت به گذشته تفاوت چندانی نکرده است، می افزاید: مشکلات روادید ما همچنان وجود دارد؛ تنها تفاوتی که به تازگی به صورت تفاهم نامه و نه اجرایی ایجاد شده، آن است که ریال و روبل درمعاملات اقتصادی بین دوکشور قابل قبول باشد که باید تعاملاتی بین بانک ها برای اجرایی شدن آن انجام شود تا بتوانیم انتقال ارز را به راحتی انجام دهیم.

وی درخصوص دیدار روسای جمهور ترکیه و روسیه می گوید: در روابط اقتصادی جایگاه سیاسی را نباید نادیده گرفت، وقتی که آقای اردوغان و پوتین صحبت های اولیه را برای شکل گیری دوباره ارتباطات اقتصادی دارند، دوباره فکر می کنیم که جایگاه اقتصادی ایران کمرنگ تر شود. ما باید از مسائلی که اتفاق می افتد در همان مقطع زمانی استفاده کنیم ولی متاسفانه آن قدر موضوعات به درازا کشیده می شود که این امکان پیش نمی آید.

مقیمی ادامه می دهد: وقتی که مشکل سیاسی بین ترکیه و روسیه ایجاد شده بود ما منتظر بودیم که ایران از این شرایط استفاده کند و محصولات ایرانی جای خودش را در این بازار باز کند ولی به دلایلی همچون مسائل بانکی و مشکل روادید و سایر زیرساخت های لازم برای تجارت این اتفاق نیفتاد.

وی با بیان این که باید رقابت درست را دراین بازار ایجاد کنیم، می افزاید: ما نباید به قیمت از دست رفتن یک پایه اقتصادی، اقتصاد خودمان را در خلاء و نبود آن ایجاد کنیم بلکه اگر ما امکانات رقابتی خوبی ایجاد کنیم بازار همیشه مسئولیت خرید یا درخواست کالای ما را می تواند داشته باشد.عضو هیئت رئیسه اتاق بازرگانی تهران ادامه می دهد: ما همیشه باید جنس خودمان را به موقع و با کیفیت در بازار ارائه کنیم که در این صورت حتما برای آن مشتری وجود خواهد داشت؛ بودن یا نبودن رقیب سرعت را تحت تاثیر قرار می دهد و زمانی ممکن است شما را از بازار حذف کند ولی ما آن فرصت را برای حضور ایجاد نمی کنیم.


ایجاد کنسرسیوم برای گرفتن سهم بیشتر


مقیمی درخصوص ایجاد کنسرسیوم برای حضور موثرتر دربازار روسیه می گوید:برای داشتن سهم بیشتر یا کل یک بازار چنین چیزی نیاز است ولی ما اگر بخواهیم بخشی ازبازار را داشته باشیم، می توانیم درآن ورود کنیم وبعد برای گرفتن سهم بیشتر این موضوع نیاز است.وی ادامه می دهد: فعلا موضوع حضور دربخشی از بازار روسیه است و هدف اشباع بازار نیست. مسئولیت ما این است که چنین اتفاقی بیفتد و اگر قرار شد که بازاررا اشباع کنیم حتما به سمت شرکت های کنسرسیومی خواهیم رفت ولی الان برای گرفتن بخشی از بازار روسیه شرکت کوچک ما هم می تواند به اندازه خودش سهم داشته باشد. به گفته وی هرچه شرکت ها بزرگ تر می شوند سهم بزرگ تری را می توانند از آن خود کنند ولی الان همان شرکت کوچک هم برای حضور دربازار روسیه به دلیل نبود زیرساخت ها با مشکل مواجه است.


مشکلات بانکی به دلیل ریسک بالا


در این میان یک فعال اقتصادی که تمایلی به ذکر نامش نداشت با اشاره به این که هنوز مشکلات بانکی نظیر ایجاد و افتتاح حساب برای فعالان اقتصادی ایران در بانک های روسیه وجود دارد و تجار ما درمواردی با این مشکلات دست و پنجه نرم می کنند، می گوید: بسیاری از سهامداران بانک های روسیه ازکشور های اروپایی هستند و به دلیل برقراری تحریم بانکی ایران درعمل حاضر به پذیرش ریسک نیستند اما متقاعد شده اند که درخصوص حل مسائل بانکی مذاکراتی با ما داشته باشند.به گفته وی هنوز مشکل انتقال وجه توسط بازرگانان فعال درروسیه باوجود اجرایی شدن برجام وجود دارد ودرمواردی برای حل این مشکل مجبور به تهاتر کالا هستیم؛ البته دلیل این مسئله آن است که سهامداران بسیاری از بانک های معتبر دنیا اروپایی هستند و آن ها این موانع را ایجاد می کنند.


رشد صادرات محصولات شیلاتی


در عین حال دکتر صالحی، معاون وزیرجهاد کشاورزی و رئیس سازمان شیلات درباره میزان صادرات محصولات شیلاتی کشورمان به روسیه می گوید: در سال گذشته حدود هزار تن صادرات محصولات شیلاتی به روسیه داشتیم که ۳۰ درصد از طریق مرز های خود روسیه و ۷۰ درصد از طریق سایر کشور های اوراسیا بوده است.

وی با بیان این که سال گذشته اولین سالی بود که به بازار روسیه وارد می شدیم و محصولات ما باید مورد آزمایش قرار می گرفت، می افزاید: امسال قطعا میزان صادراتمان به روسیه بیشتر می شود و هدفی که گذاشته ایم پنج هزارتن است که امیدواریم به این هدف برسیم.وی تصریح می کند: صادرات میگو، قزل آلا و برخی ازگونه های دریایی مثل ماهیان پرورشی خلیج فارس به روسیه آغاز شده است.به گفته وی بیشتر صادرات محصولات شیلاتی کشورمان به کشور های عراق، امارات و آسیای جنوب شرقی به ویژه چین و ویتنام بوده که درسال ۹۴ رقم کلی آن به ۳۵۰ میلیون دلار و ۸۲ هزار تن رسیده است.

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.